Gdy organizm zabija sam siebie…

GVHD czyli tak naprawdę Graft Versus Host Disease, zaliczane jest do niezwykle groźnych powikłań, które mogą wystąpić po dokonaniu przeszczepu od innego dawcy. O przeszczepach tego typu, mówi się, że są to przeszczepy allogeniczne, czyli odbywające się pomiędzy dwoma organizmami, które wykazały zgodność tkankową i brak przeciwwskazań do przeszczepu. Niestety, GVHD nie jest łatwe do przewidzenia. Powikłanie to występuje zwłaszcza po przeszczepie takich komórek, jak komórki szpiku kostnego czy komórki macierzyste. Proces przeszczepu oparty jest na podaży komórek krwi dawcy wraz z białymi krwinkami. O GVHD mówimy w momencie, gdy białe krwinki krwi dawcy „rozpoznają” komórki organizmu biorcy jako obce i zaczynają podejmować reakcje immunologiczne, które mają je zniszczyć. Zjawisko to można porównać do każdej jednostki chorobowej, choćby przeziębienia, gdy limfocyty rozpoznając bakterie / wirusy atakują je, ponieważ rozpoznają je jako „obce”. Ta sama sytuacja ma miejsce w przypadku GVHD. Atakowany organizm biorcy, który i tak jest osłabiony, że walka o zdrowie jest niezwykle ciężka. Limfocyty T, które atakują organizm biorcy, najczęściej za pole walki obierają błony śluzowe jamy ustnej. Zdarza się, że obiektem „walki” stają się płuca, oczy lub skóra.

Typy GVHD

W literaturze fachowej, wyróżnia się trzy typy GVHD:

• łagodny,
• umiarkowany, gdzie objawy pojawiają się po stosunkowo długim okresie od przeszczepu, za przyczynę wystąpienia tej formy GVHD podaje się częściową niezgodność między komórkami HLA dawcy a biorcy,
• ciężki, zwany ostrym daje objawy maksymalnie do kilku tygodni po przeszczepie, za pojawienie się ciężkiego typu GVHD lekarze obwiniają złe dopasowanie tzw. Komórek HLA biorcy i dawcy. Typ ostry bardzo często atakuje powłoki skórne, wątrobę i błony śluzowe układu pokarmowego.

Typ łagodny podlega zazwyczaj łagodnemu leczeniu, bez stosowania drogich i mało dostępnych kuracji. Najczęściej, leczenie oparte jest na zastosowaniu maści sterydowych, stosowanych miejscowo. Chorzy na postać umiarkowaną, leczeni są zazwyczaj glikokortykosteroidami, zaś w przypadku postaci ciężkiej – leczenie polega na podaży leków immunosupresyjnych, takich jak cyklosporyna.   Niektórzy badacze wyróżniają również dwa dodatkowe typy – aGVHD, czyli postać choroby która pojawia się nawet 100 dni po przeszczepie, oraz cGVHD, która przybiera postać przewlekłą, mogącą pojawiać się kilka a nawet kilkanaście miesięcy po przeszczepie.

Objawy GVHD

Do najczęściej występujących objawów GVHD zalicza się objawy skórne jak wysypka, swędzenie, świąd skóry, nagłe ciemnienie skóry czy pojawienie się ciemnych placków na jej powierzchni. Objawy ze strony układu pokarmowego to przede wszystkim nudności, wymioty, silne i nawracające biegunki. W przypadku, gdy choroba atakuje oczy, do najczęstszych objawów zalicza się suchość gałki ocznej, podrażnienie i silne swędzenie.

fot. shutterstock

 

Przyczyny GVHD

Naukowcy nie są zgodni co przyczyny, jakie wywołują Graft Versus Host Disease. Onkolodzy skłaniają się ku tezie, która wyróżnia czynniki ryzyka, zwiększające możliwość zachorowania na GVHD. Jako czynniki ryzyka, wymieniają chociażby nie do końca rozpoznaną zgodność antygenów biorcy i dawcy, zbyt duże różnice w wieku między dawcą a biorcą a niekiedy nawet – różnice wynikające z płci. Dodatkowo, stosowana jest również skala, obrazującą czynniki rozwoju choroby, w poszczególnych dniach po przeprowadzeniu przeszczepu. Jak wskazują naukowcy, do najważniejszych czynników, licząc od dnia bezpośrednio po operacji, zalicza się wiek chorego, płeć, niezgodność komórek HLA, przeszczep bez uprzedniej deplecji limfocytów. Między 80 a 100 dniem od przeszczepu, mogą pojawić się objawy ostrego GVHD, spowodowane przede wszystkim w wysokiej niezgodności komórek HLA dawcy i biorcy.