Miażdżyca jest przewlekłym procesem zapalnym, które obejmuje naczynia krwionośne – gromadzenie się na ścianach lipoprotein powoduje tworzenie się pasm tłuszczowych, a w konsekwencji zmian miażdżycowych zwężających światło naczynia krwionośnego. W całym tym procesie znaczący udział mają komórki układu odpornościowego, przyczyniając się do rozwoju choroby.
Spis treści:
- Miażdżyca
- Komórki układu odpornościowego w płytkach miażdżycowych
- Granulocyty
- Komórki tuczne
- Limfocyty
- Monocyty
Ostatnie kilkadziesiąt lat przyniosło znaczące zmiany w zapobieganiu chorób sercowo-naczyniowych, przynosząc coraz lepsze efekty w postaci poprawy sytuacji epidemiologicznej w tym zakresie. Modyfikacja stylu życia oraz osiągnięcia w dziedzinie nowoczesnych leków, a także zmiany w standardach postępowania wpłynęły na poprawę jakości życia osób cierpiących na miażdżycę, zmniejszając jednocześnie zapadalność, śmiertelność oraz umieralność z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Niemniej grupa tych schorzeń stanowi wciąż cel i wyzwanie dla współczesnej medycyny.
Miażdżyca
Pojęcie miażdżyca, w świetle obecnej wiedzy medycznej, jest rozumiane jako wieloaspektowy proces zapalno-fibroproliferacyjny, który zachodzi w wewnętrznej błonie średnich i dużych naczyń tętniczych. Proces ten jest dynamiczny i wciąż podlega różnego rodzaju modyfikacjom, które powodowane są przez liczne czynniki. Jest to więc przewlekły stan zapalny toczący się w aorcie, tętnicy wieńcowej, szyjnej, nerkowej i biodrowej, a z laboratoryjnego punktu widzenia opiera się na gromadzeniu lipoprotein o małej gęstości (LDL) pomiędzy śródbłonkiem i warstwą mięśniową naczynia. Prowadzi to do powstania złogów i skupisk cholesterolu, tworząc widoczne pasma tłuszczowe wewnątrz ściany naczynia. Do tego rodzaju skupisk z czasem dołączają się elementy włókniste tkanki łącznej, które „zamykają” ognisko zapalne i oddzielają je od reszty naczynia – w ten właśnie sposób dochodzi do rozwoju tzw. blaszki miażdżycowej. Jej charakterystyczną cechą jest zdolność do wpuklania się, a tym samym, do zwężania światła naczynia, zmniejszając jego przepustowości i wydajność. Jeżeli z tego typu procesem mamy do czynienia na szeroką skalę, obejmującą cały organizm, można mówić o obecnej chorobie wieńcowej.
Schorzenie, jakim jest miażdżyca, często występuje z tendencją do nasilania się wraz z wiekiem. Do głównych objawów zalicza się zwężenie tętnic, a w konsekwencji do zaburzeń krążenia skutkujących rozwojem choroby wieńcowej, zawałem, udarem mózgu. Do wiodących przyczyn zalicza się hipercholesterolemię, czyli podwyższony poziom LDL we krwi, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze. Oczywiście jest to choroba należąca do grupy chorób zależnych także od diety, stylu życia oraz aktywności fizycznej, stąd jak widać, dość sporo zależy od nas samych. Specjaliści zauważyli także, że charakterystyczna dla osób cierpiących na miażdżycę jest występowanie bakterii Chlamydophyla pneumoniae w komórkach mięśni gładkich, stąd czynnik infekcyjny także jest znaczący w etiologii choroby.
Komórki układu odpornościowego w płytkach miażdżycowych
W powstających w naczyniach krwionośnych pasmach tłuszczowych, za sprawą obecności komórek układu odpornościowego (także komórek zapalnych i lipidów), powstają blaszki miażdżycowe, które otoczone są przez komórki mięśni gładkich.
Z obserwacji i badań wynika, że komórki układu odpornościowego odpowiedzialne są za wydzielanie cytokin oraz czynników wzrostu. Dochodzi do aktywacji rozwoju płytek, co skutkuje w perspektywie czasu zwężeniem światła tętnicy.
miażdżyca, fot. panthermedia
Innym, znaczącym osiągnięciem w tej dziedzinie było określenie, które komórki układu odpornościowego mają największy wpływ na rozwój miażdżycy. Należą do nich granulocyty, komórki tłuszczowe, monocyty, makrofagi oraz limfocyty B i T, a także komórki dendrytyczne i komórki progenitorowe ze zdolnością do różnicowania się. Zauważono, że gromadzące się w różnych stadiach rozwoju płytek miażdżycowych leukocyty w znaczącym stopniu przyczyniają się do powstawania blaszek miażdżycowych. Założenie o udziale komórek układu odpornościowego w generowaniu przewlekłego stanu zapalnego tętnic stanowi podstawę do wnioskowania, że to właśnie te komórki mogą być rozumiane jako podstawa do modyfikacji terapii w tym zakresie.
Granulocyty
Ten rodzaj komórek, głównie obojętnochłonne, są pierwszą linią obrony organizmu – jako pierwsze reagują na wszelkie obce mikroorganizmy oraz uszkodzenia. To one odpowiadają za wytwarzanie reaktywnych form tlenu oraz substancji i enzymów, których celem jest wyeliminowanie patogenu z jednoczesną możliwością uszkodzenia tkanki.
Prowadzone na myszach badania wykazały obecności granulocytów obojętnochłonnych we wnętrzu płytki miażdżycowej, ale także i w jej błonie zewnętrznej. Komórki te trafiają do tętnic, które objęte są stanem zapalnym, gdzie odpowiedzialne są za wydzielanie różnego rodzaju mediatorów prozapalnych, przyczyniając się tym samym do wzrostu płytek miażdżycowych.
Komórki tuczne
Ten rodzaj komórek obecny jest nie tylko w płytkach miażdżycowych, ale także mają znaczący wpływ na przebieg całej choroby – zauważono ich obecność w płytkach miażdżycowych tętnicy szyjnej i wieńcowej czy w miejscach nadżerek. Mają duży wpływ na wspomaganie rozwoju płytek, ale jednocześnie, dzięki wydzielaniu HDL (lipiprotein o dużej gęstości), posiadają działanie ochronne. Wydzielają one jednak także cytokiny, czyli mediatory stanu zapalnego, przez co dochodzi do zmiany przepuszczalności naczyń krwionośnych.
Limfocyty
Obecność limfocytów T w płytkach miażdżycowych także jest stwierdzona dzięki badaniom. Występują one również w uszkodzeniach wywołanych zmianami miażdżycowymi, co prowadzi do syntezy immunoglobulin klasy G i M przez limfocyty B.
Monocyty
Są to komórki, których rola we wczesnym stadium powstawania blaszek jest decydująca. Jak wynika z badań, monocyty napływają stale do płytek miażdżycowych podczas procesu ich tworzenia się oraz gromadzą się wprost proporcjonalnie do wielkości uszkodzenia wywołanego zmianami. Dodatkowo wykazano, że liczba monocytów zapalnych odnotowuje wyraźny wzrost w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z hipercholesterolemią.
Jak widać, komórki układu odpornościowego mają duże znaczenie w procesach związanych z tworzeniem się zmian miażdżycowych i choć nie opisano tu wszystkich, wiele z nich sprzyja w znacznym stopniu rozwojowi choroby. Z drugiej jednak strony to właśnie w nich naukowcy upatrują rozwiązania – poprzez modyfikację tych komórek, prowadząc do zahamowania procesu rozwoju miażdżycy.
